Sanat Tarihi

Çin Sanatı ve Din – Eski Bir Medeniyetin Sanatı

çin sanatı
Longshan Tağınağı’nda bulunan Fenghuan.

Çin Sanatı ve Din

Çin Sanatı

Kökleri çok eski tarihlere uzanan bir medeniyet. Kültür, felsefe ve sanat alanlarında oldukça zengin olan geniş bir toprak.

Evet, Çin. Dünyanın en eski medeniyetlerinden biri olan Çin medeniyeti, yakın geçmişe kadar alan araştırmacıları tarafından pek üstünde durulmamış ve bundan dolayı da her anlamda gizemli ve yabancı kalan bir medeniyet olmuştur.

Çin Medeniyeti, yapılan araştırmalara göre Hennan Eyaleti’nde Sarı Nehrin ortasında doğmuştur. O dönemlerde nehrin bereketiyle bölgede tarım ürünleri yetiştiren halk, uğradığı istilalar neticesiyle Ön Asya ve Mezopotamya medeniyetleriyle tanışıp kendi “öz” medeniyetini tesis etmeye başlamıştır.

Çin, dışa kapalı büyük bir medeniyet olduğu için sanat ve kültür anlamında Batı’yı etkilememiş ve Batı’dan etkilenmesi söz konusu olmamış fakat Kore ve Japonya gibi iki büyük Uzak doğu ülkesini her alanda tesiri altına almıştır.

Aynı zamanda Çin medeniyetinin istila ve savaşlar nedeniyle Orta Asya kültürleriyle tanıştığı ve etkilendiği düşünülmektedir. Özellikle Türk ve İran sanatının izlerine Çin sanatı içinde rastlanmaktadır.

Çinliler gelenek ve göreneklerine bağlı bir millet olduklarından geçmişten bugüne gelen sanat eserlerini aslı gibi muhafaza etmiştir.

Çinliler uzun tarihlerinde birçok dini kabul etmiş ve o dinler kabul gördüğü ve yaşandığı dönem içerisinde ortaya konulan sanat eserlerinde varlığını hissettirmiştir. Bu yazımızda Çin’de kabul görmüş dinler ve bu dinlerin sanatları üzerindeki etkisini ortaya koymaya çalışacağız.

Çin’de tarih boyunca birçok din kabul görmüştür. Başlıca dinler; Konfüçyanizm, Taoizm, Budizm, Lamaizm’dir.

Konfüçyanizm ve Sanat

Bu din, M.Ö 551 senesinde doğan Konfüçyüs isimli bir filozofun verdiği gelenek görenek ve ahlak öğretilerinin takipçileri ve öğrencileri tarafından yayılması neticesinde Konfüçyüs’e peygamberlik, bilgelik addedilmiş ve daha sonra bu düşünce akımı bir din haline gelmiştir.

Konfüçyüs yaşamı boyunca yazdığı eserlerde Din, Tanrı, Ahiret gibi konulardan bahsetmemiş yalnızca ahlak, değer ve tarih üzerine yazmıştır.

Ölümünden kısa zaman sonra oldukça rağbet gören düşünceleri bazı hanedanlıklar tarafından yasaklanmış fakat sonraki dönemlerde oldukça önem görmüş, Konfüçyüsçülük devletin temel ideolojisi yapılmıştır.

Han Hanedanlığı döneminde Konfüçyüs tanrılaştırılmış, Konfüçyüs’ün herhangi bir din iddiası olmamasına rağmen adına mabet yapılmıştır.

Bu dinde hiçbir heykel ve resme tapılmaz, tarihe ve ecdada oldukça önem verilirdi. Dinin kutsalları olan dağların, rüzgarların, yıldızların, nehirlerin ve ataların ruhlarına ibadet edilirdi.

Göğü temsil eden ejderhanın nefesinden bulutların ve yağmurun oluştuğu düşünülürdü. Bu dinden sanata yansıyan efsanevi yaratıklar ejderha, Fenghuang, Tianlu, Bixie’dir.

Ölümsüzlük ve ebediyeti sembolize eden simurg yani Fenghuang. Fenghuang Han Hanedanlığı döneminde oldukça önemli bir yere sahipti. Fenghuang’lar siyah, beyaz, kırmızı, sarı ve yeşil renklerde olurdu ve bu renkler Konfüçyüs’ün 5 faziletini temsil ederdi.

çin sanatı

Longshan Tağınağı’nda bulunan Fenghuan. -Çin Sanatı

Tianlu iyi şans getiren ve Bixie ise kötü ruhlardan koruyan mitolojik hayvanlardır. Kanatları dışında her ikisi de aslana benzer. Tek boynuzlu olan Tianlu’dur iki boynuzlu olan ise Bixie’dir. Han Hanedanlığı döneminde bu iki hayvan genellikle süsleme amaçlı kullanılmıştır.

Ölenlerin yaşamları boyunca sahip olduğu güç, otorite ve zenginliği göstermek için mezarlarının önüne heykeller koyulurdu. Cesaretin ve kötülükten korunmanın sembolü olan bu iki hayvan cennete gitmek için binek olarak kullanılırdı.

Tianlu ve Bixie görselleri antik dönemlerde kumaşlara, ordu bayraklarına, kuşaklara, kancalara, mühür kollarına ve çanlara işlenmiş veya oyulmuştur.

çin sanatı

Xiao Yan’ın İmparatorluk Mezarında Bulunan Tianlu Heykeli -Çin Sanatı

Nanjing’in Doğusunda Kraliyet Mezarına Giden Kutsal Yolda Bulunan Bixie Heykeli -Çin Sanatı

Konfüçyanizm’de ve genel olarak Çin geleneklerinde atalara saygı çok önemliydi. Atalarının ölüm yıl dönümünde yapılan ayinlerde dağların ve rüzgarların ilahlarına takdim edilmek üzere içlerine şarap, meyve vb. şeylerin konduğu araçlar bulunur ve bunlar Antik dönemde genellikle bronzdan yapılırdı.

Ayrıca ölen kişinin adının yazdığı altın levhalar da ayinde bulunurdu. Halktan kişilerin mezarlarında topraktan yapılma eşyalar, Kraliyet ailesi mensuplarının ve aristokratların mezarında ise bronz eşyalar bulunmuştur. Çin tarihin her döneminde mezarda yeme ve içme ile alakalı eşyalar tespit edilmiştir.

Han Hanedanlığı Dönemi, Bronz Kap

Bronz Kap, M.Ö. 1300-1050

Konfüçyüsçülüğün sembolü Tai Ki yani Yin Yang ise evrendeki her şeyin ikiliğini temsil etmekte ve açıklamaktadır. Her şeyin kendi varlığı ve eylemleriyle yin ve yang olarak birbirine zıt iki ilkeye ayrılmasını sembolize eder.

Tai Ki, Yin Yang, 1623 Zhang Huang

Yang sembolün beyaz kısmı tüm pozitif şeyleri, Yin ise evrendeki tüm negatif olayları yansıtır. Bu ikilik Çin felsefe ve biliminde önemli rol oynamaktadır. Ayrıca Çin geleneksel tıbbının temek kılavuzudur.

Taoizm ve Sanat

Laozi, Taoizmin kurucusu kabul edilen önemli bir Çin filozofudur. Lao Çince “yaşlı”, Zi ise “üstad”, “bilge” anlamına gelir. Konfüçyüs’ün çağdaşı olan Laozi, varlığın ilk esasının Tao’ya ermek olduğunu söylemiştir. Bu dinin sembolü ise Konfüçyüsçülük’te gördüğümüz Yin ve Yang’dır.

Quanzhou’nun kuzeyinde Qingyuan Dağı’nın eteklerinde bulunan Laozi’nin taştan bir heykeli.

Taoist sanatkârlar çirkinlik, şekilsizlik, bayağılık ve hayvaniyeti tasvir etmişlerdir. Taoist sanatına ait bronz eserlerde Çin’in 12 hayvanlı takvimini temsil eden resimler vardır.

12 Hayvan Resimli Taoist Tılsımı

Laozi adı geçen tılsım

Bronz Taoist Tanrı Figürü, Ming Hanedanlığı -Çin Sanatı

Budizm ve Sanat

Hindistan’da doğan bu din, M.Ö. 3. yüzyılda Çin’de yayılmaya başlamış, M.Ö. 4. yüzyılda Çin’de resmi din olarak kabul edilmiştir. Budizm’in Çin sanatı için vermiş olduğu başlıca karakter, ilah ve mütefekkir suretindeki insan resminin sanata girmesidir.

Buda Heykeli, Luoyang Henan -Çin Sanatı

Budizm ile birlikte Çin sanatı eserleri üzerinde insan resimlerinin, çiçek ve yaprak motiflerinin işlendiği ve eski geometrik şekillerin terk edildiği görülür. Çinliler Budizm ile birlikte tabiatın güzelliklerini inceleyerek ince ve sanatkârane motifler işlemiştir.

Hurma ağacı, Lotus (kutsal çiçek), İncir ağacı (kutsal ağaç) ve fil (Budizm’in en önemli hayvanı) sembolleri sık sık kullanılmıştır. En çok kullanılan resim ise Buda’nın resmidir. Buda genellikle lotus üzerinde oturuyor olarak resmedilir. Ayrıca mağfiret ve rahmet tanrıçası Guanyin de resmedilmiştir.

Buda’nın kalbini temsil eden “uan” (Swastika) şekline de Budizm dönemi sanatında sık sık rastlanmaktadır. Çinliler genelde Buda’nın göğsüne bu işareti işlemişlerdir.

Göğsünde Swastika işareti olan Buda, Tao Shih -Çin Sanatı

çin sanatı

Lotus çiçeği üzerinde oturan bronz Buda figürü, Ming Hanedanlığı dönemi. -Çin Sanatı

Tahta Guanyin figürü, Kuzey Sung Hanedanlığı dönemi. -Çin Sanatı

çin sanatı

Tahta Guanyin figürü, Ming Hanedanlığı dönemi. -Çin Sanatı

Lamaizm ve Sanat

Tibet’te ortaya çıkmış bu din Budistliğin değişmiş şeklidir. Çin’de XVI. yüzyılda görülmüştür. Bu dinin önde gelen ismi Tibet’te bir dağda kimseye görünmeden yaşayan Dalaylama’dır.

Bu dinin ibadetinde kullanılan “dua tekerleği”nde her zaman, Avalokitesvara’nın mantrasında geçen 6 hecelik “OM MANI PADME HUM” (lotusun içindeki mücevher) mistik mısraları bulunur.

Bu heceler tekerleğin dışına oyulduğu gibi aynı şekilde içine de birçok sayıda kağıda yazılarak konulmaktadır. Silindirik gövdesi genellikle metalden yapılmaktadır.

Tutmak için yapılan sapının ise ahşap ya da metalden yapıldığı görülmüştür. Silindir, hareketini sağlayan bir kordon sayesinde bileğin ufak bir hareketiyle sapın etrafında dönmektedir.

Silindirin içinde ise genellikle kağıt ya da deriye yazılmış, Bodhisattva ile alakalı ezoterik metinler vardır.

çin sanatı

Güneybatı Çin’deki Zhongdian’da bulunan Dünya’nın en büyük dua değirmeni. -Çin Sanatı

Okuduğunuz için teşekkürler, yazının ikinci kısmında görüşmek üzere. 🙂

İLGİLİ : Şamanizm – Türklerin En Eski İnanç Biçimi

Kaynaklar:

  • Arseven, C. E, (1983), Sanat Ansiklopedisi 1. Cilt, Milli Eğitim Basımevi, Ankara
  • Honour, H. ve Fleming, J., (2016), Dünya Sanat Tarihi, Alfa Yayıncılık
  • wsu.world/survey
  • usa.chinadaily.com.cn/culture/2011-03/09/content_12144794
  • www.visual-arts-cork.com/ancient-art/asian
  • www.khanacademy.org/humanities/art-asia
  • www.artsy.net/show/art-museum-of-the-chinese-university-of-hong-kong-from-the-realm-of-the-immortals-meanings-and-representations-of-the-deer-from-the-nanjing-museum
  • www.chinasage.info/symbols/animals
  • travel2photograph.wordpress.com/2011/02/20/buddhist-religion-tibetan-praying-wheels/
  • www.ancientpages.com/2016/09/23/well-known-powerful-yin-yang-symbol-dates-back-to-ancient-china/
  • www.ancient.eu/Yin_and_Yang/
  • afe.easia.columbia.edu/cosmos/bgov/cosmos
  • flagstamps.blogspot.com/2013/08/the-ancient-symbol-of-swastika-its-uses_5258
    primaltrek.com/daoist

Ne düşünüyorsunuz?

Heyecanlanmış
0
Mutlu
0
Aşık
0
İlginç
0
Komik
0
Erzurum Atatürk Üniversitesi Tarih Öğretmenliği bölümünden mezun, hali hazırda doktora yapmakta olan, okumaya ve araştırmaya düşkün bir şahsiyet. İletişim için: [email protected]

Yorumlar kapalı.

İlgili içerikler

KATEGORİ:Sanat Tarihi