İshak Paşa Sarayı

Ülkemizde “Gitmesek de görmesek de orası bizimdir” diye tabir edebileceğimiz yerlerden biridir Doğubayazıt. İran sınırında, Ağrı Dağı eteklerinde kurulmuş küçük bir ilçedir. Aslında şehir olarak çok farklı yönleri olmasa da bu bölge hem çok uzakta ve sanki hiç erişilemeyecekmiş gibi olmasından, hem coğrafi konumundan, hem Ağrı Dağı’nın ihtişamından ve hem de tabii ki İshak Paşa Sarayı’ndan dolayı kendinizi burada özel hissediyorsunuz.

Doğubayazıt’a gelince herhangi birisine İshak Paşa Sarayı’nın yerini sormaya gerek kalmadan zaten “O” sizi karşılıyor. Şehrin 5 km güneydoğusunda, sarp kayalık dağların eteğinde, şehri izliyormuşçasına yüksek bir tepeye kurulmuş olan yapı, adeta sizi selamlayıp “ben buradayım” diyor.

İpek yolu üzerinde bulunan ve Lale Devri’nin son büyük yapısı olan İshak Paşa Sarayı, Osmanlı, Selçuklu ve Fars mimarisini içinde barındıran en güzel örneklerden biridir. Yapımına 1685’te başlanan ve İshak Paşa’nın Bayazıt Sancak Beyliği sırasında, 1784 yılında tamamlanan İshak Paşa Sarayı, konumuyla bir kaleye, yapısıyla bir şatoya, işleviyle de bir külliyeye benziyor.

Mimarı, Ahıskalı ustalardır. Saray, o dönemde çevre köylerden gelen kesme beyaz taşlar ve Ağrı Dağı’ndan getirilen kesme siyah taşlar ile yapılmıştır. 115×50 metre boyutlarında, doğu-batı yönünde yaklaşık 7600 metrekarelik bir alan üzerine oturtulmuştur.

İçeride Selçuklu motifli ve kum renkli ince taş işlemeleri sizi karşılıyor. İçeride cami, türbe, mutfak, kiler, harem, hamam, zindanlar, cephanelik, mahkeme odası gibi bir saray için gerekli olan tüm odaları bünyesinde barındırmaktadır.

Ayrıca taş duvarların içinde bulunan boşluk tüm sarayın kalorifer sistemine benzer bir şekilde ısıtıldığını göstermektedir ki dünyada da ilk kalorifer tesisatı döşenen saray olarak ün kazanmıştır.

Rivayete göre Saray’ın giriş kapısı som altından yapılmıştır ve Rus işgali sırasında sökülüp kaçırılarak Moskova’ya götürüldüğü söylenir.

Ağrı Dağı Efsanesi

Saray’ın Ağrı Dağı ile arasında dik, sarp kayalıklı dağlar bulunuyor ve kesinlikle Ağrı Dağı’nı görmüyor. Yerli halktan konuştuğum birkaç kişinin anlattıklarına göre bu konuda çeşitli efsaneler varmış. Bunlardan bir tanesine göre “Ağrı Dağı, Saray’ı kıskanmasın” diye Saray’ın özellikle bu şekilde yapıldığı yönünde.

Bir diğer efsaneye göre de Paşa’nın kızı bir çobana aşık olmuş. Sabahtan akşama kadar yemeden içmeden, Ağrı’nın eteklerinde koyunlarını otlatan çobana bakar dururmuş. Duruma sinirlenen Paşa, ‘bana öyle bir saray yapın ki, hiçbir yerinden dağ görünmesin’ demiş. Ustalar bu emir üzerine dağın görünmediği tek yeri bulup, sarayı inşa etmişler…

Saray, I.Napolyon’un casusu olan ve bu bölgeye gelen A. Jaubert’in yazdığı kitap sayesinde batıda tanınmıştır. Casus olduğu anlaşılan Jaubert, 6 ay zindanlarda esir tutulmuştur. Hatta Jaubert, kitabında mahkumların zindana kapıdan değil zincirle bağlanarak tavandaki pencereden sallandırılarak atıldığını anlatır.

Bir diğer rivayete göre de Saray, İshak Paşa’nın başına dert olmuştur. Saray’da konaklayan İran elçisi Saray’ı çok beğenmiş. Oradan da İstanbul’a geçince Topkapı Sarayı’ndan pek etkilenmemiş ve İshak Paşa Sarayı’nın daha güzel olduğunu söylemiş. Bunun üzerine de İshak Paşa görevden alınmıştır.

Saray, ilk yapıldığı yıllarda merkezi konumluymuş ve yerleşim birimleri çevresinde bulunuyormuş. Zamanla değişen şartlar nedeniyle halk, Saray’ın karşısında bulunan ovaya taşınmış ve Saray’ın çevresinde bulunan tüm yapılar da zamanla yok olmuş. Günümüzde yapılan restorasyon çalışmalarıyla birlikte İshak Paşa Saray’ı ayakta kalmayı başarmış.

En son yapılan restorasyon çalışmasıyla birlikte yapının tavanı PVC ile kaplanmış. Açıkçası bu da tarihi eserlerimize ne kadar değer verdiğimizin bir göstergesi!!! Bu mesleği icra eden birisi olarak tarihi dokuyu koruyamayan bu yöntemden dolayı kendi adıma utandım resmen…

İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR : Divriği Ulu Camii İnsanlara Rağmen Ayakta>>