Japon Resim Sanatı – Edo Dönemi ve Ukiyo-E

Japon Resim Sanatı

Japon Resim Sanatı

Son yıllarda sanata artan ilgiyle birlikte dünya üzerinde gelişen farklı sanat akımları da tekrar gün yüzüne çıkmaya başladı. Bunlardan birisi de ada ülkesi olan Japonya’nın kendisine özgü sanat eserleri.

Yaşadığı dönemde Vincent van Gogh’u bile etkileyen Japon sanatında resim, oymabaskı (gravür) ve ağaç baskı (ksilografi) gibi tarzlar görülür. Japon resim sanatı içerisindeki sanatçılara geçmeden önce bazı kavramları bilmek gerekiyor.

A woodcut entitled, Utamaro Kushi, ca. 1785

Japon Resim Sanatı – Edo Dönemi

Şimdi adı Tokyo olan Edo bölgesi, 1603 yılında gayriresmi başkent olmasıyla siyasetin merkezi haline geldi ve bu da küçük balıkçı kasabası olan Edo’nun 1720’lere geldiğinde dünyanın en büyük şehirlerinden olmasını sağladı. Edo Dönemi sanat tarihinde genellikle 1667-1867 yıllarını kapsar.

Tokugawa Shogunate’nin bu dönem içerisinde sağladığı politikalar sayesinde birçok sanat alanında yenilikler yaşanmaya başladı. O zamana kadar sanatın büyük bölümünü oluşturan kamu evlerinden ziyade günlük yaşam ön plana çıktı.

Tıpkı Avrupa resim sanatında olduğu gibi Japon resim sanatı da halk kesimine inmeye başladı. Sanatı halka indirgemek basitçe onu popülerleştirmenin bir yoluydu. Bu sayede belirli bir sınıfa mensup olmasalar da insanlar sanatlarını icra etti.

Ogata Kōrin, Irises at Yatsuhashi (Eight Bridges), 1709

Edo Dönemi Sanat Oluşumu

Bu sanat akımı için, karakterini şekillendiren unsurlar arasında Momoyama döneminin kalıntıları olduğu doğruydu. Edo dönemi sanatının oluşumundaki etkin faktörlerden biri de Kano okulunun Okru ressamlarının, kısaca, değişime ayak uydurması vardı.

Kano okulu, Edo döneminin sonunda gelişen birtakım boyama tekniklerinin temellerini oluşturdu. Bunun yanı sıra Kanbun (1661-1673) zamanında Kano okulu ve Taso okulu gibi yerlerde gelişen resim türleri yeni kent Edo’ya yayılmaya başladı.

Nihayetinde resim talep üzerine üretiliyordu. Bazı eserler için seri üretime gereksinim duyuluyordu. Bu nedenle seri üretime daha uygun olan baskı çeşitleri denenmeye başlandı. Ukiyo-e de bu dönem içerisinde doğdu.

Ogata Kōrin, Rough Waves, Edo Period

Ukiyo-E

Ukiyo-E, sanat tarihinde “Japon Halk Sanatı” ya da “Japon Tarzı Halk Sanatı” olarak adlandırılır. Bu sanat akımı içerisinde bulunduğu dönemini, Edo, olduğu gibi yansıtır.

Kelime anlamı olarak aşağı yukarı “çağdaş” anlamını taşır. Bu akımın kahramanları orta sınıfın kenar kesimlerinden gelerek kendini yetiştiren sanatçılardı.

20. yüzyılın başlarına kadar etkisini göstermeye devam etti. Avrupa’ya kadar yayılan Ukiyo-E sanatçıların oldukça ilgisini çekti. Dönemin sanatçılarından olan Vincent van Gogh, Paul Gauguin, Édouard Manet, Claude Monet hatta Gustav Klimt gibi isimler beğendi.

Avrupa bu akıma Japonya’nın tanımı olarak baktı. “Japon işi”ni tam olarak karşıladıklarını düşündüler.

Ukiyo-E sanat akımında kullanılan konulardan bazıları şunlardı:

• Geyşalar ve geyşa portreleri
• Yerel efsanevi figürler
• Natürmort ve manzara (meisho) tasvirleri
• Şintoizm ve Budizm gibi dinsel konuların tasvirleri
• Klasik edebiyat, şiir, efsane ve mitolojik sahneler
• İmparatorluk
• Bijin Tachi adı verilen güzel kadınlar
• Kabuki Tiyatrosu
• Sumo güreşi
• Piknik, festival ve panayırlar
• Shunga adı verilen erotik temalı resimler
• Fuji Dağı
• Doğadan seçilen narin hayvanlar
• Çiçekler ve ağaçlar

Shibai Ukiyo-E by Masanobu Okumura, depicting the Kabuki theater Ichimura-za in its early days.

Ukiyo-E’nin Bazı Sanatçıları

Hishikawa Moronobu, sanat tarihinde Ukiyo-E’nin ilk temsilcilerindendir. O zamana kadar sanatçılar ahşap baskıda katı bir şekilde din konuları uyguladı. Moronobu bunu değiştirerek gündelik yaşamı ortaya çıkardı ve ahşap baskının özgürleşmesini sağladı.

Kitagawa Utamaro ise eserlerinde Ukiyo-E’yi en iyi yansıtan sanatçılardan birisiydi ve dönemin dikkat çeken diğer isimlerinin önüne geçti. Bunun sebebi de Ukiyo-E özelliklerini yansıtma şeklinin gerçekten Ukiyo-E’yi tanımlıyor olmasıydı. Fakat Ukiyo-E’nin asıl temsilcisi hepimizin bildiği Katsushika Hokusai ve onun yanında Utagawa Hiroshige’dir.

Özellikle Hokusai, Japon ahşap baskı sanatına adını altın harflerle yazdı.

Hara on the Tokaido, ukiyo-e prints by Hiroshige

Hokusai popüler olmasının yanı sıra oldukça ilginç bir sanatçıydı. Hokusai sanata inanılmaz bir tutkuyla bağlıydı. Döneminde bile oldukça orijinal eserler veriyor, kişiliği ile de ün salmaya devam ediyordu.

Neredeyse umursamaz, kendini beğenmiş ve sık sık tartışma çıkartmaya meyilliydi ve onun için varsa yoksa sanatıydı. İlham geldiğinde yeri ve zamanı düşünmeden sokakta 200 metrekarelik bir alana resim yapmaya çalıştığı oluyordu.

Takiyasha the Witch and the Skeleton Spectre (c. 1843 – 1847) by Utagawa Kuniyoshi

Yazının ikinci bölümü yakında sizlerle!

OKUMAYA DEVAM EDİN : Roma Sanatı ve Mimarisi – Etrüskler

Kaynakça:

• Dr. Kıran, H., “Tarihsel Süreç İçerisinde Japon Baskı Sanatına Bir Bakış”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi, syf.147, 2009.
• Dr. Öğr. Üyesi Dökeroğlu Tekdemir, Ö., “Hokusai ve Sanatı Üzerine Görsel Bir Okuma”, Journal of Interdisciplinary and Intercultural Art, Volume.3, Special Issue.1, Aralık 2018.
• Güner, S., “Sanattaki Büyük Dalgalar”, Kontrast Dergi, S. 52, 2018
• https://www.metmuseum.org/art/collection/search/45434