Karolenj Dönemi Sanatı ve Tarihi

Orta Çağ Avrupası ve Feodal Sistem

Orta Çağ, Kavimler göçü ve Batı Roma İmparatorluğu’nun yıkılışı ile başlayan, 1453’de Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’u almasıyla son bulan V.-XV. yüzyıllar arasındaki dönemdir.

Doğu Roma İmparatorluğu’nun, 410 yılından sonra hızlı çöküşünün başlamasının ve 476 yılında yıkılmasının ardından tarihçiler bunu İlk Çağ’ın bitişi Orta Çağ’ın başlangıcı olarak kabul edilmişlerdir. V. yy’ın başından itibaren Fransa’nın kuzeyine Normanlar, İngiltere’ye Anglo-Saksonlar, İspanya’ya Vizigotlar, İtalya’ya Ostrogotlar, Almanya ve çevresine Franklar’ın yerleşmesi sonucu Avrupa’da yeni milletler oluşmuştur.

Avrupa’nın bu dönemki dağınık yapısı, halkın kendi can ve mal güvenliğini korumak amacıyla güçlü ve varlıklı kişilere sığınmaları derebeyliklerin (feodalizm) kurulmasına neden olmuştur. Bu dönemde kırsal nitelikli bu küçük devletçikler giderek, Antikçağ Yunan-Roma kültürü ve Hıristiyan dini inancı çerçevesinde kaynaşarak Ortaçağ Avrupa kültürünün temelini oluşturmuştur.

Orta Çağ’ın V. yy’dan IX. yy’a kadar uzanan ilk döneminde ortaya çıkan bu feodal sistem, kendine ait değerler ölçeği olan bir üretim tarzına bağlıydı ve yine kendine ait bir toplum tipiydi. Fransız Devrimi öncesi Modern Avrupa’ya kadar uzanan kendine özgü sosyo-ekonomik yapısını tasvir eden feodalizm terimi ilk olarak XVIII. yy.’ın ikinci yarısından itibaren Bouloinviliens tarafından kullanılmıştır. Batı Roma İmparatorluğu’nun köleci düzenin bir sonucu olan bu sistem evrensel olmamakla birlikte Batı toplumlarına ait olarak kabul edilmektedir.

Karolenj Dönemi Sanatı

Orta Çağ boyunca kurulan bazı İmparatorluklar Roma İmparatorluğu’nun devamı olduklarını kabul etmiş ve Papadan takdis alarak merkezi bir otorite kurmaya çalışmıştır. Bunlardan birisi de Charlemagne’ın kurduğu Frank Krallığı’dır. Frank Krallığı, 6. yüzyılda Hıristiyanlığı kabul eden Germen kökenli bir kavim olan Franklar’ın güçlenerek kurdukları bir imparatorluktur.

Kutsal Roma Germen İmparatorluğu’nun kurucusu Frank Kralı Charlemagne (Büyük Şarl, Şarlman), Roma İmparatorluğu’nun devamı oldukları iddiasıyla Papadan takdis (kutsanma) alarak Avrupa’da yeniden merkezi otoriteyi tesis etmeye çalışmıştır.

Kendini Roma İmparatoru sayan Charlemagne, daha çok İspanya, İngiltere, Kuzey İtalya ve Almanya’daki manastır okulları ile ilgilenmiş, Roma el sanatları geleneğinin, Klasik sanatın ve yazının yeniden canlanmasını sağlamaya gayret etmiştir. Bu dönemin eserleri imparatorluğun adı altında incelenmektedir.

Charlemagne, toprakları üzerinde farklı din, dil ve lisans farklılıklarıyla bir Hıristıyan İmparatorluğu kurmaya çalışıyordu. Toplumunun karmaşık yapısı, onlar için gerekli yaratmak zorunluluğunu beraberinde getiriyordu. Bunun üzerine Charlemagne ilk olarak kendisi yazmayı öğrendi. Çeşitli hocaları kendisine eğitmen olarak tuttu. Sosyal ve fen bilimlerini hevesle takip etti ve öğretmenlere yakın alaka gösterdi.

Charlamagne toplum yapısını güçlü kılmak ve toprakları üzerindeki beraberliği sağlayabilmek adına, pek çok yapı onartıldı ve inşa ettirildi. Bununla beraber minyatür ve el yazması sayılarında büyük artış görüldü. Hatta bunun için Lorsch’da bir manastırın yanında bulunan evdeki bir takdis törenine katıldı. Sonrasında el yazmalarının üretildiği ve çoğaltıldığı haliyle aynı zamanda kütüphane olarak kullanılan manastırdaki çalışmaları arttırdı. Tüm bunların sonucunda bir dönem sanatı ortaya çıkmış oluyordu.

Orta Çağ’ın en önemli sanat dönemlerinden birisi Karalonj Dönemi Sanatı’dır. Fransa ve Almanya’nın bir kısmıyla beraber Orta İtalya’ya kadar uzanan alanda kurulan Frank Krallığı, yazının ve klasik sanatın gelişmesini sağlamaya çalışmış ayrıca dini, siyasi ve sivil yapılarla canlanmanın habercisi olmuştur. Charlemagne kendi kişiliğini ve temsilciliğini Doğu Roma İmparatorluğu’nda bulduğu için Bizans mimarlığının yapı biçimini imparatorluğunun resmi mimarisi olarak kabul etmiştir.

Aachen Şapeli

793 ve 813 yıllarında Charlemagne emriyle yapılan şapel, Otto von Metz eseridir. Karolenj Dönemi’nden günümüze gelebilen en önemli yapılardan biridir. Orta Çağ’da “Azize Meryem Kilisesi” olarak anılan Katolik Katedrali, Kuzey Avrupa’nın bilinen en eski katedralidir.

Yapı günümüzde her ne kadar Gotik üslupta görünse de eklemelerle bu halini almıştır. İçeriden üç dışarıdan iki katlı olan yapının iki yanında bulunan köşe kuleleri daha öncesinde karşımıza çıkmaz. Merkezi plan şeması gösteren yapı içten sekizgen dışarıdan on altıgendir. yapının asıl bölümünde sütunlar kubbeyi destekler aynı zamanda bir dehliz oluşturmuştur. Dilimli kubbenin her bir dilimine resimler eklenmiştir. Dehlizin her bir birimi ve naos çapraz tonoz ile örtülürken, apsis yarım yuvarlak şeklinde tasarlanmış ve dışarıdan desteklenmiştir.

Yapının ikinci katı kapalı bir galeri düzeninde olmakla beraber çift renkli taş işçiliğinde kemerlerin içine alınmış iki katlı üçer açıklıklı pencere düzenlemesiyle kubbeyi yükseltmiştir. İkinci katta bulunan her bir kemer yayının üzerine yuvarlak kemerli birer pencere yerleştirilmiştir.

Yapı aynı zamanda Karolenj Dönemi’nden günümüze kalan resimlere ev sahipliği yapmaktadır. Charlemagne’in savaşları ve başarıları, İsa ve azizlerin yaşamları, bitkisel bezemeli resimleri fresko, minyatür ve mozaik olarak karşımıza çıkmaktadır.

Karolenj İmparatorluğu’nun en önemli yapısı olan Aachen Şapeli kubbesindeki mozaikler bu dönem resim sanatı üzerine bilgiler vermektedir. 19. yüzyıl sonunda onarılan mozaikler Erken Hıristiyan ikonografisinin etkisinde yapılmıştır.

Karolenj Dönemi Resim Sanatı

Karolenj döneminde Charlemagne’in sarayında çok sayıda el yazması kopyalanmış ve özgün el yazmaları da hazırlanmıştır. İmparatorluk Latin dilini desteklemiş ve Avrupa’da seçkin sınıf arasında bu dilin kullanılmasını sağlamıştır.

Karolenj döneminde yazılmış en önemli el yazmalarından biri Aachen Sarayı’nda, 778 ve 820 yıllarında yapılmış olan Lorsch İncili’dir. Lorsch İncili’nde Roma döneminde yazılmış el yazmalarının minyatürlerine benzer bir üslup kullanılmıştır.

Roma İmparatorluk geleneklerine göre el yazmalarının minyatürlerinde İncil ve Tevrat konuları işlenmiştir. Genellikle kuş, balık ve diğer hayvan tasvirleriyle altın yaldız zemin çokça kullanılmıştır.

El yazmalarının yanında cilt kapakları da dönem içinde oldukça önemli yer tutmuştur. Bu cilt kapaklarında fil dişi ve değerli taşlar kullanılmıştır. Ve cilt kapaklarında yine dini konular Antik Çağ ve Bizans geleneklerine bağlı kalınarak betimlenmiştir.