Mimari

Küçük Ayasofya Camii – Sergios ve Bakhos Kilisesi

Küçük Ayasofya Camii
Küçük Ayasofya Camii

Azizler Sergios ve Bakhos Kilisesi veya şimdiki adıyla Küçük Ayasofya Camii günümüzde Fatih ilçesi Cankurtaran ile Kadırga semtleri arasında, Marmara surları içerisinde bulunmaktadır.

Kilise I.Iustinianus (527-565) ve karısı Thedora ‘nın tahta çıkmasının hemen ardından 527-536 yılları arsında yaptırıldığı bilinmektedir (Eyice, 1994:147).

Sonradan imparatoriçe Theodora tarafından Monofizit keşişler için manastıra dönüştürülen Hormisdas Sarayı içinde yer almaktadır. Kilise iki Hıristiyan olan Azize Sergios ve Bakhos’a adanmıştır.

Kilisenin neden bu iki azize ithaf edildiği ile ilgili bir hikaye vardır. Iustinianus, amcası Iustinus’un taht varisidir ancak daha Iustinus tahtta iken ona karşı düzenlenen bir ayaklanmaya karıştığı söylentisi çıkar.

Bu suç için amcası tarafından idama mahkum edilir. Cezalandırılacağından bir gece önce bu çifte Azizler Iustinus’un rüyasına girip Iustinianus’un lehine tanıklık yaparlar.

Azizler Sergios ve Bakhos

Amcası bu rüya üzerine yeğenini affeder. I.Iustinianus tahta çıkınca bu azizlere minnettarlığını göstermek için bu yapıyı adak kilisesi olarak yaptırır (Cansever, 2009:121). Sergios ve Bakhos adlı bu iki kardeş Aziz’in İmparator Maximianus (250-310) döneminde yaşadıkları bilinmektedir (Güzel-Erdoğan, 2012:2).

Küçük Ayasofya Camii

Kilise, Sultan II.Bayezid (1481-1512)  zamanında, 1502 yılında Darüssade Ağası Küçük Hüseyin Ağa bin Abdülhay tarafından camiye çevrilmiştir. Bunun yanında yapının önüne bir zaviye ve vakıf türbesi eklenerek yapı genişletilmiştir (Eyice, 1994:146).

1740 yılında Sadrazam Hacı Ahmed Paşa tarafından tekrar yenilenir. Yapı 1758’de yangın geçirdikten sonra tekrar onarımdan geçmiştir. 1870-1871 yılları arsında inşa edilmiş tren yolu vakıf külliyesine zarar verimiştir.

19. Yüzyılın sonları ve 20. Yüzyılın başında, Balkan savaşından kaçan mültecilerin burada barınması da başka zararlara yol açmıştır. Yapı 1956 yılında tekrar onarılır ve zarar görmüş minare yenilenmiştir (Müller-Wiener, 2002:182).

Azizler Sergios ve Bakhos’a ithaf edilen bu yapı merkezi plan tipinin İstanbul’daki en erken örneklerinden biridir. Kilise günümüze özgün hali ile gelmesi açısından önemlidir.

Yapı sekiz kısımlı oktogonel planlı olup üzerindeki kubbe, tam dik açılı olmayan ve dikdörtgen oluşturan duvarlar üzerine oturtulmuştur.

Yapının üç yanındaki galeriler sekiz köşeli kubbeli alanı çevreleyecek şekilde düzenlenmiştir (Müller-Wiener, 2002:177). Sekiz paye ve aralarındaki ikişer sütundan meydana gelir.

Doğuda ki hariç her paye çiftinin arasında oyulmuş kavun başlıklı ikişer sütun yer alır ve  somaki mermerindendir. Sütunların üst kısmında İustinianus ve karısı Theodora için yazılmış bir yazıtın yer aldığı zengin işlemeli yatay, silmeli-şeritli baştabanı taşırlar.

Aynı düzene galeri katında da karşılaşılır, tek fark kemerleri ion-impost başlıkları taşımaktadır (Mango, 2006:87). Kilise orijinali’nde mozaiklerle kaplı olmalıydı ama bugün böyle bir süslemenin varlığını göremiyoruz.

Küçük Ayasofya Camii

Küçük Ayasofya Camii

Kilise camiye çevrilirken üzerinde bazı değişiklikler ve ilaveler yapılmıştır. Güneydoğuya minber, kuzeybatıya müezzin mahfili, batı duvarının önüne son cemaat yeri, güneybatı köşesine yapıdan ayrı minare, ön cephesini çevreleyen zaviye odaları ve 18. yüzyılda şadırvan eklenmiştir (Cansever, 2009:121).

İLGİLİ : Diyarbakır Kale Camii – Surdan Yükselen Minare

İlk minareye ne olduğu bilinmemektedir. Küçük Ayasofya Camii avlusuna üç ayrı kapıdan girilmektedir. Kuzeye açılan kapıda mermerden üç satırlı hadis kitabesi bulunmaktadır (Eyice, 1995:147).

Kaynakça:

Wolfgang Müller Wiener – İstanbul’un Tarihsel Topografyası

Cyrıl Mango – Bizans Mimarisi

Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi Cilt 5

Meltem Cansever – Türkiye’nin Kültür Mirası 100 Mimarı Şaheser

Dr. Esra Güzel Erdoğan – Küçük Ayasofya Camii Cankurtaran’da Tarihin Simgesi

 

Ne düşünüyorsunuz?

Heyecanlanmış
1
Mutlu
0
Aşık
0
İlginç
0
Komik
0
Beyza Akat, Anadolu Üniversitesi'nde Sanat Tarihi Bölümü okuyor. İletişim : [email protected]

    Yorumlar kapalı.

    İlgili içerikler

    KATEGORİ:Mimari