Mitolojik Yaratıklar - Mitolojinin Efsanevi Yaratıkları

Ejderha

Farklı mitolojilerde karşımıza çıkan ejderha, birçok hayvan türünün görünümünü ve gücünü bünyesinde bulunduran efsanevi bir yaratıktır. Köken olarak yılan, timsah ve kertenkele ile özdeşleştirilir. Genellikle kanatlı, kuyruklu(dikenli), pullu ve ağzından ateş püsküren bir yaratık olarak betimlenir. Ejderhalara benzer özelliklere sahip mitolojik yaratıklar neredeyse her kültürde bulunur ancak bölgeden bölgeye betimlemeleri ve bakış açıları farklılık gösterir.

Çoğu tasvirde kanatlı iken doğu tasvirlerinde kanatsız olarak tasvir edilir. Aynı zamanda uzak doğu’da uzun ömürlü oluşu ve büyüye olan yeteneklerinden dolayı bilgeliğin sembolüdür ve uğurlu olarak da kabul edilir.

Avrupa da ise uğursuzluk getirdiğine inanılır. Türk Kültüründe ise ejderha “Evren” olarak ifade edilir. Güç, kuvvet gibi özelliklerin simgesi olarak kullanıldığı gibi şeytani varlık ve kötülüğün simgesi olarak da kullanılır. (Hukuki sembol olarak da kullanılmıştır.)

Türk kültüründe ejderhanın Çin ve Fars kültüründen etkilenerek ortaya çıktığı düşünülmektedir. Büyük (devasa) bir yılan şeklinde tasvir edilir. Yunancadaki ‘drákōn ’ sözcüğü başlangıçta büyük yılan tasvirleri için kullanılırdı. İsminin de buradan geldiğini düşünebiliriz.

Günümüzde pek çok insan ejderhaların eskiden gerçekten yaşadıklarına inanmaktadır. Ejderhalar hakkında belgeseller bile çekilmektedir. (Örnek: Real Dragon)

Kerberos

Yunan mitolojisinde yer alan bu yaratık Hades’in yönettiği ölülerin bulunduğu yer altı kapısında bekçilik yapan 3 başlı köpektir. Kerberos, Latincede “Cerberus” Yunancada ‘Çukur İblisi’ anlamına gelmektedir. Büyük zincirle bağlı olan bu mitolojik hayvanın görevi yer altındaki ölülerin tekrardan yeryüzüne çıkmalarını engellemektir.

Üzerinde sayısız yılan başı olduğu ve ısırığının zehirli olduğu söylenir. 3 başlı tasvir edilmesinden önce 50 ve 100 kafalı olarak da tasvirleri vardır.

Bu devasa köpek sadece beş kez yenilgiye uğramıştır bunlar;

Orpheus tarafından müzik kullanarak uyutularak,
Hermes tarafından Lette ırmağındaki su yardımı ile uyutularak,
Roma mitolojisinde Aineias tarafından ilaçlı kekler yedirilerek,
Başka bir Roma masalındanPsykhe tarafından yine ilaçlı kek yedirilerek,
Herakles‘in 12 görevinden birini yerine getirirken köpekle güreşmiş ve yenmiştir. ( Herakles’in son görevi veya 12. görevi Hades’in ölüler diyarındaki üç başlı cehennem köpeği Kerberus’u sağ bir şekilde Atina’ya getirmektir. Herakles bu görevi başarmış ve sonra köpeği geri ölüler ülkesine getirmiştir.)

Elf

Elf, İskandinav, Anglo Sakson(İngiltere) ve Cermen mitolojisinde yer alan doğaüstü bir halktır. Görüntüleri çoğunlukla insanlara benzese de daha güzel, daha uzun ve daha kırılgan(narin) betimlenirler. (Genellikle kulakları sivri şekilde betimlenir.) Kırılgan görünümlerine rağmen oldukça güçlü, hızlı ve beceriklidirler.

Elf

Elfler özellikle öldürülmedikçe ölmezler ve hiç hasta olmazlar. Büyü ve savaş konusunda iyilerdir. Bazen sıkıldıklarında ya da insanların kötülüklerine dayanamadıkların da bilinmeyen diyara göç ederler.Diğer ırklarla gerekmedikçe fazla iletişim kurmazlar. Elfler çoğu zaman Asil, alçak gönüllü, şefkatli, hastalıkları iyileştiren, sözünden dönmeyen ve doğanın sırlarını bilen varlıklar olarak tanımlanır.

Kötü niyetli elfler olarak ta tasvir edildikleri hikayeler vardır. Elfler özellikle fantastik kurgu kitap ve filmlerde yer alır. Bunların en ünlüsü ise John Ronald Reuel Tolkien tarafından ele alınmış Lord of the Rings ve Hobbit serisidir.

Griffon

‘Griffon’ yada ‘Griffin’ olarak tanımlanan mitolojik yaratık genellikle aslan vücutlu, kartal kafalı ve kanatlı olarak betimlenir. (Farklı tasvirlere göre kartal yada aslan ayaklıdır.) Erkek griffon ile dişi bir atınlın çiftleşmesi ile ortaya çıkan yaratğak ise ‘Hipogrif’ adı verilmektedir. Bu canlı ise at gövdesine sahip büyük kartal başlı ve kanatlı olarak tasvir edilir. Grifon

Griffon Yakındoğu ve Yunan mitolojisinde(Akdeniz) yer alan bu canlı aynı zamanda Türk mitolojisinde de yer almaktadır. Mitolojilere göre tasvirleri farklı olabilir.

Türk mitolojisinde güç ve bilgeliği simgelemektedir. Güçlü, cesur ve gururlu hayvanlar olarak bilinirler. Büyük ve kuvvetli pençelere sahiptir. Birçok canlıyı pençelerinde taşıyabildiği söylenir.

Çin mitolojisinde ise Griffon geyik boynuzlu, pullarla dolu bir bedene sahip, kartal pençeli ve kanatlı bir ejderha olarak tasvir edilmektedir. Bu hayvanın görülmesi zafer ve barışın müjdecisi olarak yorumlanır.

Basilisk

Avrupa Hikayelerinde bahsedilen bu canlı, zehirli dişlere sahip ve bakışlarıyla canlıları taşa çevirebilen veya öldürebilen efsanevi bir yaratıktır. Ağzından ateş çıkardığı ve hatta sadece tıslamasıyla bile canlıları öldürebildiği söylenir.

Uzun yıllar varlığını sürdüren bu canlı devasa boyutlarda bir yılan şeklinde tasvir edilir. Basilisk, Yunanca “Kral” olarak da bilinir. Zaten Basilisk ismi ‘Yılanların Kralı’ anlamı olan ‘Basilikos’ dan gelmiştir.

Basilisk’in yılan yada kara kurbağası ile çiftleşmiş horozdan türediği düşünülür. Bu yüzden horoz ötüşünün basilisk için öldürücü olduğu söylenir. Aslında öldürülmesi oldukça zor bir canlıdır.

Başka hikayelere göre ise tilki ve öldürücü zehir sağlayan gelincik tarafından da öldürülebildiği söylenir. Basilisk’in karşımıza çıktığı en ünlü kitap ve film Joanne Kathleen Rowling’in elinden çıkma “Harry Potter and the Chamber of Secrets” dır.

Minotor

Yunan mitolojisinde yer alan yarı insan – yarı boğa (kafası boğa, gövdesi insan biçiminde) olan yaratıktır. Farklı dillerde ‘Minotaur’, ‘Minotauros’ vb. gibi isimlerle de anılır.

Yunanca “Minos’un Boğası” anlamına gelmektedir. Minotor’un asıl çıkışı ile ilgili hikayede buradan gelmektedir. Hikayeyi kısaca anlatacak olursak;

Girit’te hüküm süren Kral Minos, gücünü ispat etmek için, deniz ve deprem tanrısı olan Poseidon’dan ona kurban etmek için bir boğa vermesini ister.(Poseidon’un sembollerinden biri de boğadır.) Poseidon Minos’un isteği üzerine kendisine kurban etmesi için ona boğayı verir.

İLGİLİ : Yunan Mitolojisi – Yaratılış, Tanrılar ve Görevleri

Fakat, Minos boğayı o kadar çok beğenir ki onu kurban etmek istemez ve onu saklayarak başka bir boğayı kurban eder. Poseidon Minos’un yaptığı kurnazlığı öğrendiğinde çok hiddetlenir. Ceza olarak Minos’un karısı Pasiphae’yi boğaya aşık eder. Bunun üzerine boğa ve Pasiphae’nin çiftleşmesinden boğa ve insan karışımı Minotor doğar.

Minotor başlarda diğer çocuklarla beraber büyütülmesine rağmen,gittikçe yırtıcı ve vahşi bir hale gelir. İnsan eti ile beslenmeye başlar. Bundan dolayı Minos, sanatçı Daidalos’a içinden çıkılması neredeyse imkansız olan ‘Labyrinthos’ adlı mekanı yaptırıp ve Minotor’u oraya kapatır.

Minator insan eti ile beslendiği için Minos Atinalılara karşı yendiği savaşta haraç olarak her yıl yedi genç erkek ve yedi genç kız ister. Üçüncü haraç yılında Theseus (Atinalılar için Herakles’e eş bir kahraman.) Minotor’u uykusundayken öldürür.

Dev

Birçok kültürde ve mitolojide yer alan büyük boyutlarda olan ırktır. (Örmek; Bulgar, Hint, Avrupa, Ermeni, Yunan…) Genellikle görünümleri insana benzer ama daha uzun, cüsseli ve daha güçlü olarak tasvir edilirler. Kadın ve erkek olabilirler. Dev

Çoğunlukla ormanlarda ve mağaralardaki harabe yapılarda barınırlar. Hikayelere göre bazılarında lanetli bir ırk olarak tanımlanır. Bazılarında ise insanları yiyen etrafı yakıp yıkan yaratıklar olarak karşımıza çıkarlar.

Yunan hikayelerinde ise insanın yaradılışından önce var olan ‘Tanrı’nın Çocukları’ olarak da tasvir edilmiştir. (Titanomakhia). Yahudi hikayesinde ise Davut ile savaşan Goliath devdir.

Medusa

Medusa, Phorkus ve Keto’nun üç kızı arasında tek ölümlü olanıdır. Kız kardeşleri ile birlikte Zeus’un en sevdiği kızı Athena’nın tapınağında yaşamaktaydı. Neredeyse bütün tasvirlerinde korkutucu olarak tasvir edilen Medusa aslında Dünyalar güzeli biri olduğu birçok mitoloji hikayesinde bahsedilir.

Böylesine güzel olan birinin neden korkutucu biri olarak tasvir edildiği ise bir çok farklı hikayede anlatılır bunlardan en bilineni ise; Medusa’nın dillere destan güzelliği yeryüzündeki kadınları hatta tanrıçaları bile kıskandırır, tanrıları ise peşinden koştururmuş.

Bunlardan biri de Denizler Tanrısı Poseidon’muş. (Poseidon bu sırada Athena ile birlikte.) Poseidon, Medusaya karşı hayranlık beslese de tanrılar tarafından bir ölümlüye aşık olduğu konusunda hor görüleceğini bildiği için bunu kendine saklamış.

Athena’da bu kızın güzelliğinden haberdarmış ama kendini daha güzel ve zeki bulduğu için önemsememiş. Poseidon, en sonunda Medusa’nın güzelliğine dayanamayıp, Athena’nın tapınağında Medusa’ya zorla sahip olmuş.

Bu olanları duyan Athena kıskançlık içinde Medusa’ya çok ağır bir şekilde cezalandırmaya karar vermiş. Medusa ve kız kardeşleri Stheno ve Euryale’yi Gorgon denilen korkunç canavarlara dönüştürmüş. (Gorgon kelimesinin kökü Yunancada ‘korkunç, berbat’ anlamına gelmektedir.)

Güzeller güzeli Medusa çirkin, yılan saçlı bir yaratığa dönüşmüş. Artık o kadar korkutucuymuş ki kimse ona bakmaya cesaret edemiyor, ona bakmaya çalışan kişiler ise aniden taşa dönüşüyormuş.

Medusa, Poseidon ile olan birleşmesinden dolayı hamile kalmış. Athena kendini aşağılanmış hissetmiş ve daha da sinirlenerek ona verdiği cezayı az bulup Zeus ve Danae’nin oğlu Perseus’dan (yiğeni) Medusayı öldürmesini istemiş.

Perseus Medusa’nın yaşadığı mağaraya giderek Graeae’nin ona verdiği ayna yardımı ile yansımasına bakarak uyuduğu anda yakalayıp kılıcı ile Medusa’nın başını gövdesinden ayırmış. Medusa’nın kafasından etrafa sıçrayan kanından Poseidon’dan olan Pegasus (Kanatlı at) ile Chrysaor (dev) doğmuş. Perseus, Medusa’nın kopan kafasını saklamış ve daha sonra taşa çevirme laneti için kullanmış.

Pegasus

Yunan Mitolojisinde beyaz kanatlı at şeklinde tasvir edilen canlıdır. Perseus tarafından kafası kesilen Medusa’nın yere fışkıran kanından kardeşi Chrysaor ile beraber doğduğu söylenir. (Bu hikayeye göre Medusa annesi, babası ise Denizler Tanrısı Poseidon olarak kabul edilir.)

Medusa’nın kanından doğan Pegasus yeryüzünden ayrılarak tanrıların diyarına uçmuştur. Orada Zeus’un yıldırımlarını getirme görevini üstlenmiştir.

Bu yabani ata sadece bir insan binebilmiştir. Bellerophon, Athena’nın ona verdiği altın dizgin yardımıyla Pegasus’u yakalayabilmiştir. Bilinen Hikayelerden birine göre Bellerophon Pegasus’u evcilleştirmeye çalışırken ayağını yere vurmasıyla ‘Hippocrene’ pınarı oluşmuştur.

Bellerophon bu ata bir süre sahiplik yapmış ve birçok macera yaşamıştır. Bu süre Zeus’un pegasus’a bir at sineği musallat etmesi ve Bellerophontes’i üzerinden atması ile son bulmuştur.

Satyr (Satir)

Dağ ve ormanlarda yaşayan doğan cinleridir. Orman koruyucuları olarak da bilinirler. Roma mitolojisindeki karşılığı ‘Faun’dur. Belden yukarısı insan belden aşağısı ise teke biçiminde betimlenir. Bunla beraber yassı burunları, sivri ve uzun (keçi benzeri) kulakları, at toynakları ve kuyrukları vardır. Eğlenmek ve tembellik yapmaktan hoşlanırlar. Genellikle eğlence ve şarap tanrısı Dionysos’un yanında dolaşırlar.

Bunun yanında orman ve kırlarda kaval çalarak gezinir ve nemf ve marinad’lara tuzak kurarlar. Cinselliğe düşkündürler. Sürülere saldırırlar, insanlardan pek haz etmezler. Issız yerlerde yolculara tuzak kurarlar. Kötü olmalarının yanında oldukça korkaktırlar, kolay ihanet ederler.

Satirler büyüdükçe değişim gösteririler,gençken sadece bacaklarında olan kıllar zaman ilerledikçe bütün vücutlarını kaplar. Yaşlı Satirlere ‘Silenos’ denmektedir.

Unicorn

Mitoloji de ata benzeyen kafasının ortasından düz bir boynuz ile betimlenen canlıdır. Latincce bir isim olan Unicorn bir tek anlamına gelen ‘uni’ ile boynuz anlamına gelen ‘cornus’ sözcüklerinin birleşmesinden türemiştir. Türkçe karşılığı ‘Tek Boynuz’dur. Gücü, saflığı ve masumluğu simgeler. Asil mitolojik canlılar arasındadır.

Kanını içen kişiye ölümsüzlük bahşettiğine inanılır, ama böylesine saf bir canlıyı öldürdüğü için lanetleneceği söylenir. (Unicorn kanının kişiyi lanetlediği Harry Potter and the Philosopher’s Stone filminde de değinilmiştir.) Ayrıca boynuzu da ilaç niteliğinde kullanılmaktadır.

Günümüzde Unicorn’ların gerçek bir varlık olduğuna inanılmasa da , eski zamanlardan Unicorn’nun varlığına inanan birçok toplum bulunmaktaydı. (İncil’de de Unicorn’dan bahsedilmiştir.)

Unicorn eskiden de olduğu gibi günümüzde de oldukça sevilen ve kullanılan bir semboldür.

Hydra (Hidra)

Yunan Mitolojisinde yer alan çok başlı yılan biçiminde tasvir edilen yaratıktır. Babası ‘Typhon’, annesi ise canavarların tanrıçası ‘Ehidna’dır. (Bazı kaynaklara göre Styx’dir.)

Hidra ölümden sonraki dünya ile dünya arasındaki sınırda bulunan Lema gölündeki yuvarsında bekçilik yapmaktadır. Hidra öldürmesi oldukça zor bir yaratıktır, nefesinin zehirli olduğu ve insanları kolaylıkla öldürebildiği söylenir. Ayrıca kafalarının birinin kesilmesine karşın yerine iki tane çıkmaktadır.

Böylesine tehlikeli ve ölümcül yaratığın ölümü is Herakles’in elinden olmuştur. (Herakles’in 12 görevinin arasında 2.si) Herakles yılanın bir kafasının kestiğinde yerine iki tane çıktığını fark edince Athena’nın yardımıyla kestiği kafaları meşale ile dağlamaya başlar. Böylece Hidra’yı etkisiz hale getirmeyi başarır. Kestiği kafalardan birini yanına alır ve daha sonra oklarını zehirlemek için kullanır.

Simurg (Zümrüd-ü Anka)

Simurg, diğer bilinen adı ile Zümrüd-ü Anka (Anka Kuşu) Pers mitolojisi kaynaklı efsanevi bir yaratık olmasına rağmen Doğu mitolojisinde de yer almaktadır. Türk mitolojisinde de yer alan bu kuş ise ‘Toğrul’ (Tuğrul Kuşu) olarak bilinir.

Ömrünün sonlarına geldiğini anlayınca kendine bir yuva yapar ve kızgın Güneşin yuvayı yakıp kavurmasından sonra küllerinden yeniden doğar. Başka bir deyişte ise ateş olup kendini yaktığı söylenir.Kendini yeniden var etmesinden dolayı ‘yeniden doğuş’ ve ilahiliğin simgesi olarak kabul edilir.

Bir nevi ölümsüz olduğu için de tüm zamanların bilgisine sahip olduğu söylenir. İyilik severdir, kanadının tek bir dokunuşu ile bütün hastalıkları ve yaraları iyileştirdiğine inanılır. Persler Simurg’un yer ile göğün arasındaki bağlantıyı sağladığını ve yer yüzüne bereket getireceğine inanırdı.

Simurg hakkında bir çok mitolojide farklı hikayeler mevcuttur. Bunların en bilineni ise; Simurg’un bütün kuşların efendisi olarak kabul edildiği hikayedir. Simurg bütün kuşların efendisi olduğu halde onu hiç gören olmamıştır. Bir gün kuşlar toplanıp onu görmek ve dileklerde bulunmak için Kaf Dağında bulunan Bilge Ağacındaki yuvasına doğru yola çıkmışlar. Ancak bu yolculuk oldukça çetinmiş.

Oraya varmak için yedi dipsiz vadiyi geçmek gerekiyormuş. Bunlar; İstek, Aşk, Marifet(Ustalık), İstisna, Tevhid, Şaşkınlık(Hayret) ve Yokluk vadileridir. Yolculuk ilerledikçe aralarından pes edenler, dayanamayanlar, başka şeylere kapılanlar olmuş.

Bu şekilde kuşların sayısı git gide azalmış. En sonunda Kaf Dağına vardıklarında ise geriye sadece otuz kuş kalmışlar. ‘Si-otuz’, ‘Murg-kuş’ yani Simurg otuz kuş demekmiş. Geriye kalanların hepsi birer Simurg’muş. Aslında Simurg’u aramaya çıktıkları bu yolculuk kendilerini bulmaya çıktıkları bir yolculuğa dönüşmüş.

Centaur (Sentor)

Belden yukarısı insan belden aşağısı ise at olarak tasvir edilen canlıdır. (Homeros’a göre yabani kıllı devlerdir.) Teselya’nın eski kabilesi Lapithler’in soyundan geldiğine inanılır. Şaraba ve kadınlara düşkünlükleriyle bilinirler. Mitolojik hikayelerde savaş sanatında usta kişiler olarak gösterilmiştir.

Görünüşü çoğunlukla insanlara korkutucu gelmektedir. Genellikle yabani olarak bilinen Centaur’ların içlerinde iyi ve bilgi olanları da vardır. Bunlardan biri Akhilleus’un eğiticisi (Akıl hocası) olan Kheiron’dur. Kheiron bir çok konuda kendini geliştirmiş ustadır. Bunlar; Geleceği görme, jimnastik ve hekimliktir.

Diğer bilinen ünlü Centourlar ise: Hiron, Evritiyon, Folos, Nessos, (Bu dört Centaur Herakles’in hikayelerinde geçer.) Phaos ve Kheron’dur.

Centaur’lar günümüzde de oldukça papülerdir’ler ve bir çok filmde yer almıştır. Bunlardan birkaçı; Harry Potter, Narnia Günlükleri ve Percy Jackson’dur.