Sanat Tarihi

Türk Sanatı Tarihi Giriş

türk sanatı
İslamiyet Öncesi Türk Sanatı

Genel Türk Sanatı

Türk Sanatı incelenirken İslam öncesi ve sonrası olarak ele almak mantıklı olacaktır. Çünkü İslam dini Türk sanatında köklü değişimlere neden olmuş, özellikle mimariye yön vermiştir. Bu sebeple dinsel bir olayı esas alan kategorilendirme metodolojik yönden de kaçınılmazdır.

Türk sanatını İslam öncesinde ve sonrasındaki evrelere bölerek araştırmak sanat tarihi çalışmalarında uzun süredir benimsenmiş ve kullanılmaktadır.  Türk sanatını sanat tarihinde egemen bir gelenek olan tarihsel süreklilik düşüncesi kapsamında ele alacağız.

Sanatı bir bölge veya saltanat sanatı olarak değil, genel olarak sürekli bir gelişme şeklinde düşüneceğiz. Türk sanatında da bu olguyu Proto-Türk kültürleri başta olmak üzere Hun, Göktürk, Uygur ve ardından Karahanlı, Büyük Selçuklu ve devamında Anadolu Selçukluları ve Osmanlılara kadar ele alacağız.

Anadolu’da Türk Sanatı

Türk sanatı Anadolu’da üst seviyesine ulaşmıştır. Bu sanat yüzyıllar süren bir gelişim ve etkileşimin sonucudur. Kökenleri tahmin edileceği üzere İslam öncesi Türk Sanatına yani Orta Asya’ya dayanır.

M.Ö 4000 yıllarına tarihlenen Türk Sanatı, Asya’dan Anadolu’ya kadar yüzyıllar süren yolculuğu boyunca sürekli bir gelişim ve etkileşim içinde olmuştur.

türk sanatı

Pazırık Halısı

Türkler Asya’dan Anadolu’ya yolculuklarında karşılaştıkları diğer kültürler ile kendi kültürel zenginliklerini harmanlayarak yeni ve benzersiz sanat ürünleri meydana getirmişlerdir.

Bu yolculukta her ne kadar diğer kültürlerden etkilenmiş görünseler de Türk sanatı Orta Asya’da ortaya çıkan kültürünün özünü hiçbir zaman kaybetmemiştir. Anadolu Türk Sanatının kökeninin Orta Asya’da aranmasının sebebi budur.

Daha önce Türklerin Anadolu’da yarattığı bu sanatın kökleri genellikle Yakın Doğu’da aranıyordu fakat Türk kültürünün İç Asya’da proto-Türk olarak tanımlanan kavimlerin köklü geleneklerine bağlı olduğu kazılar ve araştırmalar sonucu ortaya çıktı.

Bu yüzden öncelikle İslam öncesi Türk sanatında Proto-Türkler, Hunlar, Göktürkler ve Uygurların sanatını ele alacağız ve bu sanatların Anadolu Türk sanatına olan etkilerine değineceğiz.

İslam Öncesi Türk Sanatı

İslam öncesi Türk sanatı, mimarisi olmayan bir yarı göçebe sanatı karakteri taşır. Başlangıç için bir tarih vermek doğru olmayabilir fakat bitişi 10. Yüzyıla tarihlenir.

Bu durumda Türklerin islam öncesi sanatı en az 5 bin yıllık bir zamanı içine alır. İnsan yaşamında din etkilerini belirgin olarak gördüğümüz Ortaçağ dönemleri Türkler için de bir dönüm noktası olmuştur. Kabaca, 10. Yüzyıldan sonra büyük topluluklar halinde İslamı kabul eden Türk boyları kurdukları devlet ve uygarlıklara İslami kişilikler vermiştir.

Birey ve toplum yaşamının her alanını baştan yaratan yeni din, sanatta da yeni amaç ve isteklerle belirir. Yeni eserler, camiler ve medreseler ortaya çıkar. Sanatın konuları değişir. Peygamber, gaza ve dini hikayeler öne çıkar.

İslam öncesi Türk Sanatında görülen hayvan ve özellikle insan tasviri resim ve heykel sanatı da İslam dini etkisiyle farklı bir boyut kazanır.

Tüm bunlara göre Türk Sanat tarihi tek önemli olayla ikiye bölünmüştür. Bu ayırıcı olay Türk toplumunun İslam dinini kabul edişidir. Bu olayla eski Türk sanatı yeni bir yön kazanmış, o güne kadar işlediği konular, biçimler ve üslup büyük ölçüde değişikliğe uğramıştır.

İLGİLİ : Türk Mitolojisi – Oluşumu, Yaratılış ve Tanrılar

Ne düşünüyorsunuz?

Heyecanlanmış
1
Mutlu
1
Aşık
1
İlginç
5
Komik
0
Ali Kalburcu, Anadolu Üniversitesi'nde Sanat Tarihi okuyor. İletişim : [email protected]

Yorumlar kapalı.

İlgili içerikler

KATEGORİ:Sanat Tarihi