Türkiye’nin Sinema Dönemleri – İlk Yıllar

Türkiye’nin Sinemayla Tanışması

Dünya çapında ilk film gösterimi 1895 yılında Paris’te Lumiere kardeşler tarafından yapılan L’Arrivée d’un train à La Ciotat (Trenin Gara Girişi), isimli belgesel filmiyle yapılmıştır. Türk seyircisinin ise sinemayla tanışması Osmanlı Devleti’nin dağılma dönemine denk gelmiştir.

Arrivée d’un Train a la Ciotat

Auguste ve Louis Lumiere

Paris’te ki gösterimden sadece 2 yıl sonra 1897 yılında İstanbul’da halka açık ilk film gösterimi yapılmıştır. Filmin konusu hakkında kesin bir bilgi bulunmamakta. Halka açık gösterim yapılmadan önce sinemanın ilk olarak saraya getirildiği bilinmekte.

Türk Sinemasının Dönemleri

Türk sineması anlatı yöntemi ve içeriğine bağlı olarak 6 farklı dönemde incelenir;

·        İlk Yıllar (1914 – 1922)

·        Tiyatrocular Dönemi (1922 – 1939)

·        Geçiş Dönemi (1939 – 1950)

·        Sinemacılar Dönemi (1950 – 1970)

·        1970’ler Karşıtlıklar Dönemi (1970 – 1980)

·        1980 sonrası Darbe Dönemi (1980 – 2010)

Türk Sinemasının İlk Yılları

1. Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı yıllarını kapsayan dönem olarak kabul edilir. 1984’e kadar ilk Türk filmi olarak Fuat Uzkınay’ın 14 Kasım 1914 yılında çektiği Ayastefanos’taki Rus Abidesinin Yıkılışı adlı belgesel film kabul edilir.

Fuat Uzkınay – Ayastefanos’taki Rus Abidesinin Yıkılışı

Belgesel film Türk sinema tarihinin başlangıcıdır. Yapımcılığını Avusturya – Macaristan şirketi tarafından yapılmış belgesel, 150 metrelik filme siyah-beyaz olarak çekildi.

Türkiye’de Sinemanın Süreklilik Kazanması

İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin liderlerinden Enver Paşa, Alman ordusunda ki sinema çalışmalarını görerek halk üzerinde ki etkilerini incelemiş ve Osmanlı ordusunda da bir sinema dairesinin kurulmasını emretmiştir. Böylece 1915 yılında Merkez Ordu Sinema Dairesi kuruldu. Yapılan savaşlarla ilgili belge ve haber filmleri çekilmeye başlandı.

Merkez Ordu Sinema Dairesi Çalışanları

İlk öykülü filmler Müdafaa-i Milliye Cemiyeti kuruluşu adına çekilmeye başlandı. Sinemamız da ilk öykülü film Mehmet Rauf’un Pençe isimli oyununun beyaz perdeye aktarılmasıdır. Yönetmenliğini Sedat Simavi’nin yaptığı film evliliği eleştirmektedir.

İLGİLİ : Türkiye’nin Sinema Dönemleri – Tiyatrocular Dönemi

Yıllar ilerledikçe Merkez Ordu Sinema Dairesi işgal kuvvetlerin eline geçmemesi için Malül Gaziler Cemiyetine devredilmiştir.

Ahmet Fehim Efendi 1919 yılında Mürebbiye ve Binnaz filmlerini çekti. Aynı zamanda Ahmet Fehim Mürebbiye filminin başrolünde de oynamıştır. Mürebiye Türk sinemasında sansüre uğrayan ilk film olmuştur.

Mürebbiye – 1919

Binnaz – 1919

Sinemamızın ilk güldürü filmleri; Şadi Fikret Karagözoğlu’nun yönetip oynadığı Bican Efendi filmleridir. Seri olarak çekilen filmlerin ilki Bican Efendi adını taşırken; devamı Bican Efendi Mektep Hocası, Bican Efendi’nin Rüyası ve Bican Efendi Vekilharç şeklinde gelmiştir.

İlk Özel Film Şirketi

Kemal ve Şakir Seden kardeşler 1922 yılında ilk özel film şirketi Kemal Film’i kurmuştur.

Şakir Seden

Türk sineması ordunun elinde doğmuş ve ilk yıllarını ordunun elinde geçirmiştir. İlk Türk filmi Ayestefanos’taki Rus Abidesinin Yıkılışı, 1.Dünya Savaşı’na aniden katılan Osmanlı’nın, savaşı halka benimsetebilmek ve halkı savaşa hazırlamak için yaptığı propaganda çalışmalarıdır.

Sinemanın kurumsallaşması ve ilk belgeselcilerin yetiştirilmesi ordu sayesinde olmuştur. Başlangıç dönemi sineması sessizdir ve teknik açıdan ilkel kabul edilir.